W zasadzie nie ma szkolenia, na którym nie pojawia się problem dokładania inspektorowi nowych obowiązków lub traktowania go jako 10w1, czyli człowieka od wszystkiego. Zresztą znam to z własnego podwórka, bo kiedyś mi też tak dokładano obowiązków. Powiem coś, czego wiele osób nie chce usłyszeć, ale prawda jest taka, że niestety w pewnym stopniu jest to wina naszego środowiska, naszych charakterów lub niewiedzy.

Inspiracją do tego wpisu była dyskusja z jednego z forum internetowego, dotycząca rażąco niskich stawek, jakie IOD proponują podmiotom publicznym za swoje usługi. Komentujący wskazywali, że w wielu jednostkach, gdzie kryterium wyboru jest tylko i wyłącznie cena, jest zewnętrzny inspektor, który realizuje swoje zadania za jedyne…. 150 zł miesięcznie. Zadzwoniłam do znajomej, która współpracuje z urzędami i szkołami i potwierdziła, że w wielu gminach są takie stawki za obsługę urzędów, szkół, bibliotek, ośrodków pomocy społecznej. Ile godzin pracy może IOD poświęcić administratorowi za 150 zł miesięcznie? I w drugą stronę: administrator płacąc IOD takie stawki dochodzi do wniosku, że to jest „żadna robota”, że „IOD po prostu jest, a pieniądze dostaje za zgłoszenie go do UODO”. Szczerze mówiąc ja też tak bym pomyślała. Tym bardziej, że w praktyce często faktycznie za niskimi stawkami kryje się to, że taki IOD jest tylko na „życzenie”, a za każde jego działanie trzeba dodatkowo płacić, więc nic nie jest z nim konsultowane, nie jest włączany w tematy ochrony danych osobowych i nie monitoruje zgodności przetwarzania z RODO. Po jakimś czasie administrator dochodzi do wniosku, że nawet ta niewielka kwota to za dużo „za nic”, rezygnuje z usług IOD i dokłada obowiązki inspektora jednemu z pracowników. Najczęściej jest to osoba, która na początku nie ma pojęcia o ochronie danych osobowych, a po kilku szkoleniach, zaczyna się stresować, że nie da sobie z tym rady. Kiedy sygnalizuje administratorowi, że to nie jest takie proste, że obowiązków jest dużo, a w zasadzie to jej wyznaczenie powoduje konflikt interesów, ten nic nie rozumie, przecież poprzedni IOD brał 150 zł i nic nie robił. W czym problem?

Ok, ja też tak miałam. Nagle zostałam ABI (obecny IOD), gdzie miałam masę innych obowiązków, a to miało być przy okazji. Nim więcej uczyłam się o ochronie danych osobowych, tym bardziej przerażała mnie liczba obowiązków. I tym bardziej okazywało się to nie do pogdzenia z moimi etatowymi zadaniami. Ówczesne przepisy o ochronie danych osobowych nie dawały ABI w zasadzie żadnych argumentów, do zapewnienia mu odpowiednich narzędzi i czasu pracy, więc było to bardzo, bardzo frustrujące.

W listopadzie ze zdumieniem odkryłam, że 11 października weszła w życie ustawa o kasach zapomogowo-pożyczkowych. Wcześniej bardzo ogólne zasady funkcjonowania kas były określone w ustawie o związkach zawodowych i nie da się ukryć, że była naprawdę duża potrzeba wprowadzenia odrębnej ustawy regulującej zasady funkcjonowania kas. Przepisy zmieniają się bardzo dynamicznie i czasami łapię się na tym, jak w przypadku kasy, że nie odnotuję jakieś zmiany. Tym bardziej, że jako IOD nie siedzę z nosem w przepisach, tylko zajmuję się monitorowaniem zgodności z RODO, więc po określone przepisy sięgam, gdy są mi potrzebne do zweryfikowania legalności przetwarzania danych w ramach określonego przepisu.

Przypuszczam, że wspomniana ustawa o kasach zapomogowo-pożyczkowych (ustawa o KZP) będzie podlegała licznym nowelizacjom, bo już dzisiaj widać potrzebę zmian, więc weź proszę na to poprawkę i po przeczytaniu tego wpisu sięgnij do tekstu ustawy, żeby sprawdzić, czy nie zostały w niej wprowadzone istotne zmiany. Oczywiście w tym wpisie odnoszę się do kwestii ochrony danych osobowych 🙂

Administrator danych

Zgodnie z ustawą o KZP, administratorem członków kasy, poręczycieli oraz innych osób uprawnionych jest kasa zapomogowo-pożyczkowa (art. 43 ust. 7 ustawy). Jest to bardzo ważna informacja dla zarządu kasy działającej przy określonym pracodawcy. Nie ma znaczenia, że kasa działa na terenie zakładu pracy, że korzysta z zasobów administracyjnych pracodawcy, to kasa jest administratorem danych, a zarząd kasy ponosi odpowiedzialność za zapewnienie przetwarzania danych zgodnie z RODO.

Pracodawcy i szkoły mogą zorganizować u siebie szczepienia przeciwko COVID-19. Niestety aktualne na dzień tworzenia tego wpisu przepisy nie regulują uprawnienia i zasad przetwarzania danych osobowych, na te potrzeby. Na stronach rządowych zostały udostępnione jedynie deklaracje przystąpienia do szczepienia, z których może skorzystać administrator. Nie ma natomiast ani słowa o obowiązkach informacyjnych wobec osobób, które zgłoszą chęć udział w szczepieniach. A te należy, wypełnić. W zasadzie nie sposób powołać się w tym wypadku na wyłączenia od obowiązku informacyjnego przewidziane w art. 13 ust. 4 lub art. 14 ust. 5 RODO.

W związku z licznymi pytaniami, jaka jest podstawa przetwarzania danych osób deklarujących chęć udział w szczepieniach organizowanych przez pracodawców / szkoły, a także jak długo należy te dane przechowywać, postanowiłam przygotować dla Was przykładową klauzulę informacyjną. Rekomenduję, aby dołączyć ją do deklaracji szczepienia, aby każda osoba, które dane dotyczą miała możliwość zapoznania się z jej treścią.

Do wpisu zainspirował mnie mem, poprzez który autor zastanawiał się, jak wyglądałoby zdjęcie ślimaka w prasie, gdyby trafił do więzienia. Intuicyjnie chcielibyśmy zasłonić mu górną część twarzy, ale jego oczy znajdują się przecież o wiele wyżej. Tylko czy zakrycie oczu znajdujących się na szczycie czułek ma sens, jeśli cała „twarz” jest poniżej? Sytuacja w zasadzie jest patowa, bo każde z rozwiązań jest nieskuteczne. Właśnie tak bardzo często wygląda anonimizacja w praktyce, która zaczyna i kończy się na dobrych chęciach. Efekt pracy pozostaje jednak nieskuteczny.

W tym wpisie postaram się wytłumaczyć na czym polega anonimizacja, a także pokazać, jak skutecznie ją wykonać. Skupię się na dwóch aspektach anonimizacji: obróbce graficznej oraz analizie tekstu. Anonimizacja to takie działanie, które doprowadza do skutecznego i nieodwracalnego uniemożliwienia zidentyfikowania osoby fizycznej. Oznacza to, że raz wykonana anonimizacja usuwa wszelkie dane osobowe z dokumentu, pliku lub systemu. Nie można później już tych danych w żaden sposób odzyskać lub powiązać z osobą fizyczną.

W dzisiejszych czasach anonimizacja jest coraz większym wyzwaniem ze względu na postęp techniczny. Kilka przypadkowych informacji wyłowionych z tekstu i wrzuconych w wyszukiwarkę, może pozwolić zidentyfikować jednoznacznie konkretną osobę. Doświadczyłam tego wiele lat temu na własnej skórze, gdy nowo poznanej osobie powiedziałam, że mam na imię Sylwia, organizacja, w której pracuję mieści się w Pałacu Kultury i Nauki i prowadzę szkolenia z ochrony danych osobowych. Mój rozmówca wyjął telefon i po minucie odnalazł mnie w Internecie. Nie prowadziłam wtedy bloga, nie byłam rozpoznawalna, nie było zbyt wielu moich zdjęć w Internecie. A jednak zostałam bardzo szybko odnaleziona. Wtedy zrozumiałam, co oznacza „pośrednia identyfikacja” oraz jak trudno jest być dzisiaj anonimowym.

Być może pamiętacie sprawę przetwarzania danych osobowych dzieci w jednej ze szkół podstawowywch, w związku z weryfikacją opłacenia przez ich rodziców obiadów. Szkoła zastosowała urządzenie, którego system powiązywał dane dziecka w postaci odcisku palca z informacją o dokonaniu płatności. W momencie wchodzenia na stołówkę dziecko przykładało palec do urządzenia, które potwierdzało lub nie, że opłata została wniesiona. Rozwiązanie służyło zniwelowaniu problemu poprzedniego systemu opartego na kartach magnetycznych, które dzieci bez przerwy gubiły i w związku z tym musiały czekać w kolejce przed stołówkę na sprawdzenie informacji o płatności przez nauczyciela, który miał przy sobie wydrukowaną listę.

Szkoła zaproponowała rodzciom nowe rozwiązanie, które miało przyśpieszyć wydawanie dzieciom posiłków, zastrzegając że zgoda na nie jest w pełni dobrowolna. Jeżeli rodzic nie wyrazi zgody, dziecko będzie weryfikowane ręcznie, poprzez nauczyciela z listą. W praktyce okazało się, że dzieci, których rodzice wyrazili zgodę na biometrię, były weryfikowane jako pierwsze, natomiast te, których rodzice się nie zgodzili, musiały czekać w kolejce. Prezes UODO uznał, że w tym wypadku dochodziło do nierównego traktowania dzieci. Tym samy podważył dobrowolność zgody rodziców, którzy jego zdaniem, czuli się zmuszeni do zgodzenia się na biometrię i nałożył na szkołę pieniężną karę finansową w wysokości 20 tys. złotych.

Decyzja UODO została zaskarżona przez szkołę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który ją uchylił. WSA uznał, że wyrażenie zgody przewidziane w art. 9 ust. 1 lit. a RODO legalizuje pobieranie i przetwarzanie danych biometrycznych dzieci. Warto zwrócić uwagę na to, że WSA uznał, że to nie UODO powinno oceniać ważność zgody, a w swojej decyzji organ nadzorczy podszedł do zagadnienia zbyt rygorystycznie.