W rozmowach z moimi znajomymi, pełniącym obowiązki Inspektorów, często przewija się temat zadań, jakie powinien wykonywać inspektor, a tym czego oczekuje administrator danych i co próbuje zamieścić w umowie z Inspektorem. Rozbieżność w oczekiwaniach obu stron jest duża, a jej główną przyczyną często jest to, że administrator chciałby zapłacić komuś, aby wziął na siebie „problem RODO” i nie zawracać sobie tym tematem głowy, a także fakt, że przed RODO zakres obowiązków ówczesnego ABI wynikający z obowiązujących wówczas przepisów był szerszy, niż obecnie. Polski ustawodawca uczynił ABI wykonawcą wielu obowiązków, które na mocy RODO należą do administratora danych. Osoby, które z ABI stały się IOD, stanęły przed dylematem, jak działać „po nowemu”.
Ponieważ pojawiła się potrzeba, aby spisać obowiązki inspektora, które będzie można wpisać w umowie z nim, postanowiłam zrobić ten wpis. Tutaj warto podkreślić, że zakres obowiązków administratora został podany także, dlatego żeby było wiadomo, jak te obowiązki nie powinny brzmieć.
Zakres obowiązków IOD wynikający z RODO
powinien być właściwie i niezwłocznie włączany we wszystkie sprawy dotyczące ochrony danych osobowych,
jest punktem kontaktowym dla osób, których dane dotyczą w sprawach dotyczących ich danych,
jest punktem kontaktowym dla organu nadzorczego w sprawach, które dotyczą przetwarzania danych przez administratora danych,
ma ustawowy obowiązek zachowania poufności,
doradzanie administratorowi, podmiotom przetwarzającym, a także personelowi administratora w zakresie sposób przetwarzania danych osobowych zgodnie z RODO,
zapewnienie przeszkolenia osób przetwarzających dane osobowe z obowiązków wynikających z RODO,
nadzorowanie zgodności przetwarzania danych osobowych z RODO, w szczególności poprzez przeprowadzanie audytów i opracowywanie sprawozdań z zaleceniami dla administratora danych,
monitorowanie polityk bezpieczeństwa danych osobowych oraz podziału obowiązków u administratora,
uwzględnianie ryzyka związanego z operacjami przetwarzania, tzn. charakteru, zakresu, kontekstu i celi przetwarzania, w wypełnianiu swoich obowiązków,
wspieranie administratora danych przy podejrzeniach oraz naruszeniach dla ochrony danych osobowych, szacowaniu ryzyka dla ochrony danych, ocenie skutków dla ochrony danych, prowadzeniu rejestru czynności oraz kategorii przetwarzania danych, powierzaniu, udostępnianiu, współadministrowaniu danych.
Zakres obowiązków administratora danych wynikający z RODO
zapewnia, by inspektor był właściwie i niezwłocznie włączany we wszystkie sprawy dotyczące ochrony danych osobowych,
wspiera inspektora w wypełnianiu przez niego zadań, w tym zapewnia mu niezbędne zasoby oraz dostęp do danych osobowych i operacji przetwarzania,
zapewnia zasoby niezbędne do utrzymania wiedzy fachowej inspektora,
zapewnia, aby inspektor nie otrzymywał instrukcji dotyczących wykonywania przez niego zadań,
jeżeli inspektor ma także inne zadania, zapewnia aby nie kolidowały one z zadaniami wynikającymi z przepisów o ochronie danych osobowych,
zawiadamianie organu nadzorczego, a także osób, których naruszenie dotyczy (o ile ma to zastosowanie przy naruszeniu) o naruszeniu dla ochrony danych,
przeprowadzanie działań wyjaśniających oraz naprawczych przy podejrzeniach oraz naruszeniach dla ochrony danych osobowych,
szacowanie ryzyka dla ochrony danych,
przeprowadzanie oceny skutków dla ochrony danych,
prowadzenie rejestru czynności oraz kategorii przetwarzania danych,
powierzanie, udostępnianie, współadministrowanie danych osobowych,
zawiadamianie organu nadzorczego o wyznaczeniu/zmianie/odwołaniu inspektora,
wdrażanie działań naprawczych, w tym zaleceń inspektora.
I tutaj muszę napisać, że niestety bardzo często administratorzy danych wpisują inspektorowi ochrony danych swoje obowiązki w jego zakres zadań. To nie jest już kwestia odpowiedzialności (w końcu inspektor nie może być karany ani odwoływany za realizację swoich działań), ale niskiej świadomości administratora, który nie zdaje sobie sprawy, że nawet jeżeli spróbuje na kogoś przerzucić umownie swoje obowiązki, to nadal ponosi odpowiedzialność za ich realizację. W szczególności ponosi odpowiedzialność za ich niezrealizowanie, co w wielu przypadkach będzie miało miejsce, bo inspektor nie może nadzorować, zalecać, a następnie wdrażać swoich zaleceń. Jeżeli inspektor ma w zakresie obowiązków realizację zadań administratora danych, to tak naprawdę, już na starcie nie zostały przez administratora wypełnione obowiązki wynikające z art. 38 RODO, tzn. zapewnienie mu niezależności oraz narzędzi do pracy. Inspektor bardzo często zaleca zakup szaf lub oprogramowania. Jeżeli wpisano mu w obowiązki zapewnienie zgodności przetwarzania danych z RODO, wówczas powinien być uprawniony do zlecenia i realizacji tego zakupu. W praktyce najczęściej jest to niemożliwe, zatem taki zapis w jego zakresie obowiązków jest niezgodny z RODO.
Podobnie często administrator powierza inspektorowi przeprowadzanie analizy ryzyka i ocenę skutków dla ochrony danych, podczas gdy przepisy wyraźnie wskazują, że jest to jego obowiązek, a inspektor powinien go jedynie wspierać w tym zakresie. Przeprowadzanie oceny skutków przez inspektora, najczęściej powinno skończyć się zaleceniem zrezygnowania z czynności przetwarzania, ponieważ jest to najskuteczniejsza metoda omijania ryzyka, jaką może on zalecić. Z punktu widzenia administratora, przetwarzanie może być niezbędne (np. działania marketingowe istotnie wpływają na sprzedaż), więc to w jego interesie i zakresie obowiązków jest ocena skutków, czyli ocena, czy działanie jest niezbędne i powinno być realizowane przy zastosowaniu odpowiednich działań minimalizujących ryzyko. Warto dodać, że inspektor może nie mieć wystarczającej wiedzy do przeprowadzenia skutecznej analizy ryzyka i oceny skutków. Jego wsparcie w szczególności polega na uzyskaniu niezbędnych informacji, usystematyzowaniu ich oraz sformalizowaniu. Na przykład analizę ryzyka mogą przeprowadzić przy jego wsparciu poszczególne komórki organizacyjne, a on dokonuje analizy całościowych wyników, na ich podstawie tworząc zbiorczą analizę ryzyka. Nie może usiąść za biurkiem i na podstawie tego co mu się wydaje „stworzyć analizę ryzyka”, ponieważ analiza jest wynikiem pewnego procesu myślowego, dokonanego przez pracowników, które powinno być udokumentowane. Punktem wyjścia do analizy może być przeprowadzenie audytu przez inspektora.
Podobnie przy ocenie skutków, jego rola sprowadza się do dyskusji z administratorem na temat procesu przetwarzania, opracowaniu zaleceń, a jeżeli administrator zgodzi się na ich wprowadzenie, oszacowanie ryzyka dla przetwarzania na nowych warunkach.
W ust. 2 pkt. 2 art. 36 a starej ustawy o ochronie danych osobowych (Dz.U. 2016 poz. 922) ustawodawca wskazał, jako jeden z obowiązków ABI (obecnie zastąpił go IOD) prowadzenie rejestru zbioru danych. Natomiast w art. 30 RODO wyraźnie wskazano, że rejestry czynności i kategorii przetwarzania prowadzi administrator danych. Inspektor może go wspierać w tych działaniach, jednak nie jest to jego obowiązek. W związku z tym, prowadzenie rejestru także nie może zostać „zrzucone” na inspektora. Ma on jednak w obowiązkach nadzorowanie dokumentacji bezpieczeństwa administratora, zatem w praktyce stworzenie rejestru wymaga zaangażowania administratora, który powinien uzyskać od personelu (np. poprzez ankiety) informacje niezbędne do stworzenia rejestru. Inspektor powinien przygotować odpowiednie tabele lub ankiety do wypełnienia, może także przeprowadzić szkolenie i rozmowy z pracownikami, aby zapewnić uzyskanie niezbędnych informacji. Jego nadzór będzie odbywał się poprzez audyty zgodności zapisów w rejestrze ze stanem rzeczywistym w danej komórce organizacyjnej. Dlaczego obowiązkiem inspektora nie może być stworzenie i prowadzenie rejestru? W praktyce tylko administrator danych a odpowiednie narzędzia i środki, aby uzyskać od wszystkich pracowników niezbędne informacje. Bez jego zaangażowania w proces, rejestr będzie jedynie efektem pracy twórczej inspektora, który nie do końca będzie zgodny ze stanem rzeczywistym. A przecież zgodnie z artykułem 5 RODO, administrator musi mieć pełną wiedzę o tym jakie dane przetwarza, więc rejestr jest mu niezbędny.
Należy pamiętać, że inspektor ochrony danych to osoba pełniąca rolę doradczą oraz nadzorczą. Jeżeli będzie zbyt mocno zaangażowana w same procesy przetwarzania, nie będzie w stanie skutecznie wspierać administratora danych. Rola inspektora w organizacji będzie rosła, tak jak rośnie rola informacji oraz danych osobowych w biznesie. Nim więcej dane są warte dla przedsiębiorcy, tym bardziej istotne będzie zapewnienie odpowiedniego wsparcia dla ochrony tych danych.
Autorką tekstu jest Sylwia Czub-Kiełczewska, specjalista ds. ochrony danych osobowych oraz certyfikowany audytor wewnętrzny ISO 27001 Spodobał Ci się ten wpis? Masz jeszcze jakieś pytania? A może potrzebujesz pomocy przy danych osobowych? Pomogłam już wielu, pomogę i Tobie! Napisz do mnie
Autorką tekstu jest Sylwia Czub-Kiełczewska, specjalista ds. ochrony danych osobowych oraz certyfikowany audytor wewnętrzny ISO 27001
